Türkiyenin ekonomik süper güç olarak yükselişi
Batıda Türkiye’nin adımları süpheyle takip edilmektedir ki son aylar Türkiye’nin islami ülkelere odaklanıyor gibi bir izlem gözükmektedir.[1] Diplomatik seviyede bu yanlış bir tespit değildir ki Suriye ve İran’a karşı ciddi bir yakınlaşma söz konusudur, hatta bu ülkeler arasında yeni uluslararası ilişkiler kurulmuştur.
Peki o zaman Türkiye’nin ekonomik ilişkileri nasıl? Ekonomik ilişkilerini yurt dışına bağlayacağına Türkiye kendi ihtiyacını kendi başına karşılamayı hedefliyor. Bu yüzden bölgenin en büyük rüzgar enerji merkezini yaparak kendi enerji eksikliğini tamamlamayı hedefleyen Türkiye, yakın gelecekte enerji için yurt dışına muhtaç kalmayacaktır.[2]
İslami komşularına yakınlaşması ekonomik nedenlerden kaynaklanmıyorsa Türkiye bu ülkelere neden yakınlaşıyor diye merak ediyorsanız, satış rekorlar kıran ‘Stratejik Derinlik & Türkiye’nin Uluslararası Konumu’ (Hollandacası ‘Strategisch Diepgang & de Positie van Turkije in de Internationale Gemeenschap’) kitabı okumanız yeterli olacaktır. Bu kitapta siyaset bilimleri profesörü Ahmet Davutoğlu 2001 yılında Türkiye yeni dış politikasının nasıl olması gerektiğini yazmıştı. 2002 yılında başbakan danışmanı olarak görev aldığında bu hedeflerini gerçekleştirmeye başlayan Davutoğlu 2009 yılında Dışişler Bakanı olarak bu çalışmalarını hızlandırmıştır. Kısa bir süre içinde Türkiye tüm komşu ülkelerinle dostluk ilişkiler kururak ‘düşmansız Türkiye’ hayalini gerçekleştirmek üzere önemli adımlar atmıştır.[3]
Türkiye’nin İran ve Suriye’ye yakınlaşması buraya bağlanması lazım ki Türkiye aynı şekilde Bulgaristan, Yunanistan, Ermenistan, Rum Kıbrıs ve Kuzey Irak’taki Kürtlere yakınlaşmaya çalışmıştır bu son dönem. Bu yakınlaşmayı ekonomik çıkarlarla karıştırmanız çok yanlış olur ki Türkiye’nin bu son aylar imzaladığı antlaşmaların hepsi Avrupa veya batıya yöneliktir. Bir örnek vermek gerekirse, Türkiye ile Hollanda kısa süre önce Türkiye’de özel gemiler yapılması için uluslararası antlaşmaya onay vererek Türkiye’de geniş çapıda gemi yapılmasını gerçekleştireceklerdir.[4]
Avrupa Birliği uzmanı Cengiz Aktar’a göre Türkiye ekonomik olarak tamamen batıya muhtaç olmamak için Rusya’ya da büyük yatırımlar yapmakta.[5] Aynı zamanda Rusya’nın en büyük rakibi olan Kazakistan ile de önemli diplomatik ilişkiler kuran Türkiye Kazak-Türk ilişkilerin bir doruk noktasına ulaşmasına neden olmuştur.[6] İki ülke arasında kültürel ve dilsel benzerliklerden faydalanmak isteyen Türkiye (iki ülke de Türk dili konuşmaktadır; Hollanda ve Belçika ile mukayese edilebilir) Kazakistan’ı ikna ederek Kazaklara Türkiye’ye 4 milyar dolar yatırım yaptırmıştır. Türkiye ise Orta Asya devletine 1 milyar dolarlık yatırımlar yaparak önümüzdeki yıl için yeni bir antlaşma imzalayarak iki ülke arasındaki ticareti 2,5 milyar dolardan 5 milyar dolara yükseltmesini kesinleşmiştir. Böylece Türkiye Kazakistan’ın doğal gaz ve petrolu alıp Rusya’nın tekel durumuna rakip çıkabilme ihtimali yükselmiştir. Türkiye belki de o yüzden Rusya’ya çok fazla yatırım yapıp Türk-Rus boru hat projesi olan ‘South Stream’ (Güney Akım)’ı gerçekleştirmek istiyordur ki Rusya böylece yakın gelecekte Türkiye’nin ekonomik gücünden zarar görmeyip tam tersi ondan faydalanacaktır.[7] Uzun vadede Türk-Kazak bağlantısı bölgede yeni bir süper güç haline dönüşebilir ki Türkiye Kazakistan gibi aynı Türk kültür ve diline yakın olan Azerbaycan[8] ve Türkmenistan'a[9] da yakınlaşmaya başlamıştır. Burada önemli bir konu daha bilinmesi lazım ki Türkmenistan’dan doğal gaz almak için bir boru hatı yapılması şarttır, fakat bu proje sadece Hazar Deniz veya İran üzerinden yapılabilir.[10]Dolayısıyla Türkiye’nin hem Türkmenistan, hem de İran’a yakınlaşması bu nedenden kaynaklanıyor olabilir, Türkmenistan’dan doğal gaz olmak isteyen Türkiye iki ülke arasında bir boru hatı yapabilmek için İran’la iyi olması lazım.
Bunun yansıra Türkiye Şili[11], Irak[12] ve Hollanda [13] gibi ülkelerle kültürel ve ekonomik işbirliği konusunda görüşmelerini de sürdürmekte. Böylece Türkiye’nin yeni tüketici ülkeler aradığını daha iyi anlamış oluyoruz. Senede Irak’a 22,1 milyon dolarlık Efes Bira ihracat eden Türkiye çok sayıda Türk birasını da İngiltere ve Kanada gibi ülkelere satmakta.[14] Ayrıca Türkiye ve Hollanda arasında imzalanan ticaret antlaşması göze çarpmakta ki 2000 yılından bu yana iki ülke arasındaki ticaret iki katına çıkmıştır ve gelecekte daha da yükselmesi öngörülmektedir.[15]
Bu gelişmelerin sayesinden Türkiye’nin özgüveni o kadar yükseldi ki artık avro veya dolar kullanacağına uluslararası ticarette kendi Türk Lirası’nı kullanmakta ısrarlı.[16] Bundan önceki yıllarda ise Türkiye ulusal ticarette bile Amerikan doları veya Avrupa avrosu kullanmaktaydı.
Bu ekonomik gelişmelerin bir başka yan etkisi ise Türkiye’nin Avrupa Komisyonu’na bir kaç şart koyabilmesiydi. Daha geçen hafta Hollanda Avrupa Yüksek Mahkemesi tarafından bir uyarı almıştır. Nedeni ise oturma izni için Avrupa Birliği vatandaşlarından daha az para alırken aynı oturma izni için Türklerden daha yüksek bir miktar para almasıdır.[17] Bu sefer Hollanda Hollanda’daki Türklere büyük bir miktar para ödemek zorunda kalabilir, hatta tazminat olarak milyonlarca avro para ödemesi bekleniyor.[18] Böylece Türkiye ekonomik gelişmesinden ve hukuki zaferlerinden dolayı gizlice yine de Avrupa Birliği’ne girmeyi başarmış gibi görünüyor.
Armand Sağ
11 aralık 2009
© Armand Sağ 2009
|
